Renesans – odrodzenie idei i sztuki
Etymologia nazwy „renesans”
Aby móc w pełni sprawnie posługiwać się nazwą epoki renesansu, warto poznać jej korzenie. Wywodzi się ona z języka włoskiego od słowa „rinascita”, które nie oznacza bezpośrednio odrodzenia antyku, a jedynie okres świetności sztuki włoskiej. Słowo to zostało po raz pierwszy użyte przez Giorgia Vassariego.
Wierność dziedzictwu antyku
Humaniści szukali autentycznych pozostałości starożytności, które nie byłyby zmodyfikowane przez wpływy średniowiecza. Często zaczynali swoje badania nad antykiem jako poszukiwacze i kolekcjonerzy rękopisów, jak np. Petrarka. Dzięki filologom klasycznym z epoki renesansu odkryto dzieła Tacyta, listy Cycerona.
Mentalność
Chodź epoka średniowiecza była bezpośrednio przed renesansem, diemetralnie się one różnią, a ludzie renesansu wzorowali się na antycznej koncepcji postrzegania świata. W późniejszych latach nazwano to zjawisko sinusoidą Krzyżanowskiego, a renesans został zaliczony do zbioru epok klasycznych. Lecz co to oznacza w praktyce?
W epoce renesansu postanowiono zerwać ze średnioweczną koncepcja ascezy, teocentryzmem oraz scholastyką. W renesansie podstawową wartością był humanizm – przeciwieństwo teocentryzmu – oznaczający kult człowieka. Słynne hasło humanizmu brzmi „człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce. Poza wyżej wymienionymi wartościami w epoce odrodzenia antyku wyznawanymi przez ludzi były wartoości takie jak; otymistyczne podejście do życia. radość i docenianie życia, ruch i aktywność ludzi. najważniejszą zaletą ludzi jest cnota, czyste sumienie, spokój ducha.
Przedstawiciele
Leonardo da vinci (1452-1519)
Jan Kochanowski (1530-1584)
był jednym z najwybitniejszych polskich poetów renesansowych. W swoich dziełach łączył klasyczną formę z treściami zaczerpniętymi z polskiej rzeczywistości, co przyczyniło się do rozwoju literatury polskiej. Kochanowski był ucieleśnieniem humanistycznych wartości renesansu, takich jak poszukiwanie wiedzy, dbałość o kulturę i sztukę oraz refleksja nad losem człowieka.
Mikołaj Rej (1505-1569)
był polskim pisarzem, poecie i publicystą renesansowym. Jego twórczość charakteryzuje się bogactwem języka, wnikliwością społeczną i patriotyzmem. Rej był ucieleśnieniem humanistycznych wartości renesansowych, takich jak szacunek dla ludzkiego intelektu, afirmacja kultury narodowej i wartości chrześcijańskich.
Jan Szczepanik (1872-1926)
był polskim wynalazcą i pionierem w dziedzinie fotografii, telewizji i radiotelegrafii. Jego wynalazki przyczyniły się do rozwoju technologii i nauki na całym świecie. Szczepanik był ucieleśnieniem humanistycznych wartości renesansowych, takich jak kreatywność, innowacyjność i praktyczne wykorzystanie wiedzy naukowej.
W dziełach Kochanowskiego i Reja widoczne są renesansowe motywy, takie jak szacunek dla kultury antycznej, poszukiwanie harmonii i piękna, a także refleksja nad losem człowieka i jego miejscem w świecie. W twórczości Szczepanika widoczne są renesansowe motywy takie jak eksperymentowanie, odkrywanie nowych możliwości technologicznych oraz poszukiwanie praktycznych zastosowań wiedzy naukowej
Dzieła literackie
Okres renesansu, trwający w Europie od XV do XVII wieku, był szczególnie bogaty pod względem rozwoju literatury. Oto kilka z najwybitniejszych dzieł literackich renesansu:
1. „Ody” autorstwa Francesco Petrarca – zbiór wierszy, w których poeta opiewa swoją miłość do Laury i oddaje hołd antycznej poezji.
2. „Dwanaście prac Herkulesa” autorstwa Francesca Guicciardiniego – dzieło literackie, które stanowiło połączenie historii i mitologii.
3. „Król Lear” autorstwa Williama Shakespeare’a – tragedia, która opowiada historię króla, który oddaje swoje królestwo swoim córkom i później musi zmierzyć się z konsekwencjami swoich decyzji.
4. „Don Kichot” autorstwa Miguela de Cervantesa – powieść, która opowiada historię szlachcica, który wyrusza na poszukiwanie przygód, aby zdobyć sławę i pokazać swoją odwagę.
5. „Hamlet” autorstwa Williama Shakespeare’a – tragedia, która opowiada historię młodego księcia, który zmuszony jest zmierzyć się z dylematami moralnymi i lojalnością wobec swojej rodziny.
6. „Fraszki” Jana Kochanowskiego – zbiór ponad 400 krótkich wierszy o różnej tematyce, w których autor ukazywał rzeczywistość swojego czasu.
7. „Zwierzyniec” Jana Kochanowskiego – zbiór utworów o tematyce przyrodniczej, w których poeta łączył motywy zaczerpnięte z antycznej poezji z lokalnymi krajobrazami.
8. „Żywoty sławnych mężów” Jana Kochanowskiego – zbiór biografii sławnych postaci historycznych, w których poeta ukazywał ideały szlachty renesansowej.
9. „Rozmowy” Mikołaja Reja – zbiór dialogów, w których autor ukazywał różne problemy społeczne i polityczne swojego czasu.
10. „Krótka rozprawa między trzema osobami: Wisławą, Dobromirem i ojcem jej” Andrzeja Frycza Modrzewskiego – traktat filozoficzny, w którym autor opowiadał się za reformami społecznymi i politycznymi
Sztuka
Obrazy:
„Mona Lisa” Leonardo da Vinci
„Dama z gronostajem” Leonardo da Vinci
„Człowiek Witruwiański” Leonardo da Vinci
„Ostatnia wieczerza” Leonardo da Vinci
„Narodziny Wenus” Leonardo da Vinci
„Sąd Ostateczny” Michał Anioł
„Stworzenia Adama” Michał Anioł
Rzeźby
„Mojżesz” Michał Anioł
„Pieta” Michał Anioł
„Rzeźba Dawida” Michał Anioł
„Madonna z Burgii” Michał Anioł
Architektura
Renesansowi architekci w swoich projektach mocno inspirowali się budowlami antycznymi. Takie inspiracje widać chociażby przez charakterystyczne zarówno dla renesansu jak i antyku półkolistych kopuł. Styl renesansowy charakteryzowało również prostota, harmonia, kolory jasne, stonowany(zwłaszcza biały), elementy dekoracyjne, zdobienia, liczne rzeźby. W tej epoce budowano wiele ozdoby h budowli, pełniacych funkcje dekoracyjna takie jak pałace, dworki.
Przykłady architektury rensesansowej
San Giorgo Maggiore w Wenecji
Palmanowa – miasto idealne